Over SIAM

Welkom in het ontdeklab van het Soehngen Instituut voor Anaerobe Microbiologie: SIAM! Op deze pagina kan je allemaal informatie vinden over microorganismen die zonder zuurstof leven. Er zijn filmpjes over wat microorganismen doen in het klimaat en onze darmen. Ook hebben we een aantal proefjes beschreven die je thuis of in de klas kan uitvoeren. Scrol naar beneden en ontdek wat er allemaal op deze site staat.

In het SIAM onderzoeksprogramma werken de Radboud Universiteit, Wageningen Universiteit, Technische Universiteit Delft en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee samen.

WAT ZIJN MICRO-ORGANISMEN?

Het woord micro-organisme stamt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘klein levend wezen’. Ze zijn zo klein dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Toch zijn ze overal te vinden. Ze zitten bijvoorbeeld op je lichaam, op de deurklink, je telefoon, je eten, maar ook in de lucht en in de bodem. Ook al zijn ze klein, het zijn ware krachtpatsers! Je vindt ze onder de meest extreme omstandigheden, bijvoorbeeld in extreem zure vulkaanmeren, in de diepzee en in kokend water, maar ook gewoon in je achtertuin. En wist je dat we zonder micro-organismen niet kunnen overleven? Ze zijn namelijk essentieel voor een goede vertering van je voedsel en ze helpen met de productie van vitaminen. Bovendien heeft een bepaalde groep van micro-organismen, de Cyanobacteriën, bijna alle zuurstof die je nu inademt gemaakt.

Er wordt al ruim een eeuw veel onderzoek naar micro-organismen gedaan, toch weten we nog lang niet alles van ze. Wetenschappers denken dat er miljoenen verschillende soorten micro-organismen op de aarde zijn waarvan we pas minder dan één procent kennen. Al deze verschillende soorten worden onderverdeeld in drie zogeheten domeinen: Eukaryoten, Bacteriën en Archaea. In het domein van de eukaryoten vind je planten, dieren en schimmels. Binnen de schimmels vind je verschillende microorganismen, waaronder gist. Gist wordt bijvoorbeeld gebruikt voor het maken van brood, bier en wijn. Bij bacteriën denken mensen vaak aan ziekteverwekkers. Echter, de meeste bacteriën zijn onschadelijk en vele soorten zijn zelfs erg nuttig. Bacteriën worden bijvoorbeeld gebruikt voor het maken van yoghurt, maar ook in het zuiveren van afvalwater en het reinigen van verontreinigde bodems. Archaea, die ook wel oerbacteriën genoemd worden, zijn geen bacteriën, al lijken ze er wel erg op. Je vindt ze vaak onder extreme omstandigheden. De zogeheten extremofielen hebben zich helemaal aangepast om onder lastige omstandigheden te kunnen overleven. Daarnaast produceren enkele van deze Archaea, de methanogenen, een biogas wat wij bij bijvoorbeeld gebruiken tijdens het koken: methaangas.

Micro-organismen zijn bijna vier miljard jaar geleden ontstaan en maken vandaag de dag nog steeds het grootste deel van alle soorten op aarde uit. We weten er heel wat van af, maar kunnen nog veel van ze leren. Ze houden dan ook heel wat onderzoekers bezig, waaronder onze SIAM-wetenschappers. Zij zijn geïnteresseerd in één bepaalde soort, namelijk micro-organismen die leven zonder zuurstof. Je kunt hier meer over vinden in het blokje “wat doen wij ermee?”

WAT DOEN WE ERMEE?

Zuurstof? Voor mens en dier natuurlijk super belangrijk! Maar er zijn micro-organismen die helemaal niet van zuurstof houden, sterker nog, ze kunnen er zelfs dood aan gaan. Deze micro-organismen worden ‘anaeroob’ genoemd,  wat letterlijk ‘zonder lucht’ betekent. Dit lijkt heel onhandig, toch is dit een belangrijke groep van micro-organismen.

Anaerobe micro-organismen zitten in onze darmen en helpen bij de vertering, ze maken biogas (methaan) waarmee wij bijvoorbeeld kunnen koken, ze zuiveren afvalwater en sommige kunnen zelfs plastic maken. Dit is natuurlijk erg nuttig.  Daarom zijn onderzoekers van de universiteiten Nijmegen, Wageningen, Delft en het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) gaan samenwerken om deze anaerobe micro-organismen beter te leren begrijpen. De verschillende onderzoeksgroepen hebben een gezamelijk doel: Het ontdekken van nieuwe anaerobe micro-organismen en het ontrafelen van de functie van anaerobe micro-organismen. De kennis die wordt opgedaan in dit onderzoek is van groot belang voor nieuwe toepassingen die bijdragen aan een duurzame samenleving.

Om dit grote vraagstuk op te kunnen lossen hebben we het onderzoek opgesplitst in drie onderzoekslijnen. De eerste onderzoekslijn richt zich vooral op de afbraak van grote moleculen door anaerobe micro-organismen in onze darmen maar ook in afvalwaterzuivering. In de tweede onderzoekslijn wordt gekeken naar hoe anaerobe micro-organismen methaan maken en afbreken. In onderzoekslijn drie gaat het om de vraag  hoe anaerobe micro-organismen van afvalstoffen weer bruikbare producten kunnen maken.

Kijk met ons mee

We hebben een aantal filmpjes gemaakt over wat we onderzoeken binnen SIAM. Deze filmpjes zijn gemaakt in samenwerking met kinderboekenschrijver Maurits van Huijstee. We noemen dit de Bijzondere Universiteit voor onderzoek naar en kennis van Bacteriën: de BUB. Er zijn drie BUB filmpjes met de volgende onderwerpen: 1. ‘De wonderlijke wereld van micro-organismen’, wat zijn micro-organismen eigenlijk? 2. ‘Bacteriën en broeikasgassen’, Hoe kan de bacterie Methylomirabilis oxyfera helpen bij ons klimaat probleem? 3. ‘Bacteriën in de darmen’, Welke micro-organismen zitten in onze darmen en waarom zijn ze zo belangrijk?

Ook is TV Gelderland op bezoek geweest bij ons in het lab. Kijk filmpje 4. voor een overzicht van wat voor een onderzoek gedaan wordt in Nijmegen

Zelf aan de slag

Hieronder staan allemaal leuke proefjes die je thuis kan doen. Deze zijn voor kinderen tussen de 2-8 jaar of 6-16 jaar. Ze hebben allemaal wat met microbiologie te maken! Voordat je met de proeven gaat beginnen is het belangrijk om op de volgende dingen te letten:

  • Laat kinderen de proefjes nooit alleen doen, doe dit altijd onder leiding van een volwassene
  • Lees de proef van te voren goed door
  • Zorg dat alle spullen klaar staan, inclusief een rol keukenpapier voor als je iets morst
  • Werk netjes en voorzichtig
  • Neem de aanwijzingen die op verpakkingen staan in acht (b.v. bij het gebruik van spiritus)
  • Was je handen na het doen van de proeven

De proefjes die beschreven staan maken allemaal gebruik van huis, tuin en keuken spullen. We hebben de proeven zelf uitgetest en nu kunnen jullie aan de slag!

SIAM stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele schade die is ontstaan bij het uitvoeren van de proefjes.

Lespakketten

Hieronder een aantal websites met bestaande lespakketen om leerling en leraar enthousiast maken voor onderzoek en microorganismen! Veel plezier met de lessen en de proefjes die erbij horen.

Terug naar het begin?